Mediacje sądowe i pozasądowe

Prawne regulacje

Zgodnie z prawem od 1998 roku sądy karne i od 2006 sądy cywilne mają możliwość kierowania spraw do postępowania mediacyjnego. W przypadku spraw karnych ewentualne pojednanie poszkodowanego i sprawcy brane jest pod uwagę w dalszych decyzjach sądu odnośnie sprawy np. umorzenie sprawy, warunkowe jej zawieszenie, uwzględnienie faktu pojednania się stron w wyroku sądowym itp.

W przypadku postępowania cywilnego ugoda po zatwierdzeniu przez sąd nabiera mocy prawnej, równoważnej z orzeczeniem sądowym rozstrzygającym spór. Po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności może stanowić bezpośrednią podstawę do prowadzenia egzekucji.

Decyzję o postępowaniu mediacyjnym w trakcie postępowania karnego podejmuje policja, prokuratura, sąd. Może odbywać się też na wniosek strony. W przypadku postępowania cywilnego inicjatywa należy do sądu lub mediacja odbywa się na wniosek strony lub jej pełnomocnika.

Mediacja może również odbywać się w sprawach nieletnich sprawców czynu karalnego (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001r. o postępowaniu mediacyjnym w sprawach nieletnich). Sędzia sądu rodzinnego i nieletnich może skierować do mediacji każdą sprawę pod warunkiem, że sprawca i pokrzywdzony wyraża na to zgodę.

Mediacja jest dobrowolną, poufną metodą rozwiązywania sporu, w której strony sporu, z pomocą bezstronnego i neutralnego mediatora, samodzielnie dochodzą do porozumienia. Zastosowanie mediacji jest możliwe we wszystkich sprawach, w których prawo dopuszcza zawarcie ugody. Wszczęcie mediacji przerywa bieg przedawnienia.

Przedmiotem mediacji mogą być na przykład sprawy o zapłatę, zniesienie współwłasności, sprawy pracownicze, rozwiązanie lub niewykonanie umowy, podział majątku dorobkowego, dział spadku oraz sprawy rodzinne (o rozwód, seprację, ustalenie kontaktów z dzieckiem) i sprawy dotyczące sporów sąsiedzkich

Zalety mediacji sądowych

Zaletą mediacji jest to, że rozwiązanie zostało wypracowane i zaakceptowane przed obie strony sporu w przeciwieństwie do arbitralnego wyroku sądowego. Proces mediacji trwa  dużo krócej niż postępowanie sądowe. Pozwala w szybki sposób zamknąć spór, nie dopuszczając do jego dalszej eskalacji, jak to się dzieje w trakcie zbierania dowodów, szukania winnych itp.

Strony mogą też zwrócić się do sądu o zatwierdzenie porozumienia zawartego w obecności mediatora bez rozpoczynania postępowania (tzw. ugoda pozasądowa).

Informacja o postępowaniu mediacyjnym w sprawach cywilnych

Korzyści z mediacji

•           Mediacja stwarza stronom szansę na samodzielne, szybkie i tanie rozwiązanie ich sporu w formie polubownego porozumienia.

•           Mediacja pozwala na utrzymanie wzajemnych relacji.

•           Mediacja umożliwia zachowanie korzystnego wizerunku.

•           Mediacja sprzyja obniżeniu poziomu negatywnych emocji oraz zrozumieniu potrzeb własnych i drugiej strony, a przez to zmniejsza obciążenie psychiczne związane z sytuacją konfliktową.

Jak sprawa trafia do mediacji?

•           Mediacja może być prowadzona przed wniesieniem sprawy do sądu (mediacja pozasądowa), albo po wszczęciu postępowania - na podstawie postanowienia sądu.

•           W każdym przypadku warunkiem prowadzenia mediacji jest zgoda stron, gdyż mediacja jest dobrowolna

•           Każda ze stron może złożyć wniosek o przeprowadzenie mediacji na każdym etapie postępowania sądowego.

Kto decyduje o wyborze mediatora?

•           Mediatora wybierają strony albo wyznacza go sąd

Jak długo może trwać mediacja?

•           Postępowanie mediacyjne, do którego doszło na podstawie postanowienia sądu nie powinno trwać dłużej niż trzy miesiące. Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin ten może zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy.

Jak przebiega mediacja?

•           Po otrzymaniu postanowienia sądu, mediator kontaktuje się ze stronami, ustalając termin i wskazując miejsce spotkania.

•           Mediator wyjaśnia zasady i cele postępowania mediacyjnego oraz pyta, czy strony wyrażają zgodę na mediację. Mediacja jest rozmową stron w obecności mediatora. Mogą się także odbywać indywidualne spotkania mediatora z każdą ze stron.

•           Strony mogą zrezygnować z udziału w mediacji na każdym etapie postępowania mediacyjnego.

•           Mediacja jest poufna. Mediator nie może udostępniać informacji z mediacji osobom trzecim. Protokół z mediacji nie zawiera żadnych ocen ani stanowisk stron. Dokonuje się w nim zapisu w szczególności czy doszło do zawarcia ugody lub nie..

•           Mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.

W jaki sposób może zakończyć się mediacja?

•           Mediacja może zakończyć się zawarciem wspólnie wypracowanej ugody, którą podpisują strony. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego.

•           Jeśli ugoda, której nadano klauzulę wykonalności nie została wykonana, można skierować jej wykonanie do egzekucji komorniczej.

•           W razie mediacji ze skierowania sądu oraz w przypadku mediacji pozasądowej i wystąpienia przez stronę do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem, mediator składa protokół w sądzie.

•           Zatwierdzona przez sąd ugoda ma moc prawną ugody zawartej przed sądem i kończy postępowanie.

•           Sąd nie zatwierdzi ugody, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

•           W przypadku braku ugody, strony mogą dochodzić swoich praw w postępowaniu sądowym.

Ile kosztuje mediacja?

• Zaletą mediacji jest jej niski koszt w stosunku do kosztów postępowania sądowego.
• Koszty mediacji pozasądowej określa wyłącznie umowa mediatora ze stronami.

·       Koszty mediacji toczącej się na skutek skierowania przez sąd reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2016 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym

•           Koszty mediacji (wynagrodzenie mediatora i zwrot wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji) obciążają strony, co do zasady w równych częściach, chyba że strony ustalą inny podział rozliczeń.

•           Strona postępowania mediacyjnego może złożyć na zasadach ogólnych wniosek o zwolnienie od kosztów mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd.

•           W postępowaniu mediacyjnym ze skierowania sądu, w sporach niemajątkowych oraz w sporach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić, wynagrodzenie mediatora wynosi 150 zł za pierwsze posiedzenie mediacyjne, a za każde kolejne - 100 zł (łącznie nie więcej niż 450 zł). Jeśli postępowanie dotyczy praw majątkowych, wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości przedmiotu sporu (nie mniej niż 150 zł i nie więcej niż 2000 zł za całość postępowania mediacyjnego). Zwrotowi podlegają też wydatki mediatora poniesione w związku z przeprowadzeniem mediacji (w tym opłata za wynajem pomieszczenia do 70 zł za jedno posiedzenie oraz koszty korespondencji, w wysokości nieprzekraczającej 30 zł). Jeśli mediator jest podatnikiem zobowiązanym do rozliczenia podatku od towarów i usług, do kosztów mediacji dolicza się podatek VAT.

•           Niezależnie od wyniku sprawy, sąd może nałożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów powstałych wskutek oczywiście nieuzasadnionej odmowy udziału w mediacji.

•           Jeśli dojdzie do zawarcia ugody przed rozpoczęciem rozprawy, strona otrzyma zwrot 100% opłaty sądowej, którą zapłaciła wnosząc sprawę do sądu. Jeśli do zawarcia ugody przed mediatorem dojdzie na późniejszym etapie postępowania sądowego (po rozpoczęciu rozprawy), strona otrzyma zwrot 75% opłaty sądowej.

• Koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd i zakończonej ugodą znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej. ( art. 104 1 k.p.c.) Zasadą jest więc, iż strony pokrywają koszty mediacji po połowie, chyba że w ugodzie ustalą, że ponoszą je w innych częściach, lub płaci je tylko jedna ze stron